Według Krajowego Rejestru Nowotworów rak szyjki macicy, zaraz po raku piersi, jest drugim najczęściej diagnozowanym nowotworem u kobiet. Za czynnik wywołujący rozwój choroby aż w 95% przypadków uznaje się zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). Ryzyko zakażenia wirusem zwiększa się wraz z rosnącą liczbą partnerów seksualnych, a przemiany nowotworowej wskutek stosowania antykoncepcji hormonalnej oraz palenia papierosów. Największa zachorowalność przypada na 5 i 6 dekadę życia,
Rak szyjki macicy przez wiele lat może rozwijać się bezobjawowo.
Pierwszymi objawami nie są charakterystyczne i należą do nich pobolewania podbrzusza, krwawienia w międzymiesiączkowe, krwawienia pojawiające się po stosunku płciowym lub w okresie pomenopauzalnym, ale także obfite miesiączki i upławy.
Profilaktyka
Rak szyjki macicy wykryty we wczesnym etapie daje ponad 90% szans na całkowite wyleczenie i powrót do pełnego zdrowia, niestety szanse te maleją wraz ze stopniem zaawansowania choroby. Dane epidemiologiczne pokazują, że wśród kobiet regularnie kontrolujących się u lekarza ginekologa, rak szyjki macicy w stadium zaawansowanym wykrywany jest stosunkowo rzadko, a to dzięki wprowadzeniu profilaktycznego badania cytologicznego – nieinwazyjnego badanie wykrywającego wczesne i całkowicie wyleczalne zmiany przedrakowe na szyjce macicy.
Badanie cytologiczne szyjki macicy jest prostym, bezbolesnym badaniem, które wykonywane regularnie może nawet w 80% przypadków zapobiec rozwojowi raka szyjki macicy. Polega na pobraniu za pomocą specjalnej łopatki lub szczoteczki warstwy komórek z szyjki macicy, które po umieszczeniu na szkiełku mikroskopowym (standardowa cytologia ginekologiczna) lub w podłożu płynnym (cytologia LBC), poddawane są ocenie specjalisty. W odróżnieniu od cytologii klasycznej – gdzie rozmaz rozprowadzany jest na szkiełku laboratoryjnym, w cytologii LBC pobrany materiał jest rozprowadzony automatycznie w odpowiednim płynie preparacyjnym, przy czym pobrane komórki nabłonkowe są oddzielane od naturalnych zanieczyszczeń, jak krew i śluz i nanoszone na szkiełko mikroskopowe tak, by uniknąć powstawania skupień i nawarstwień komórek. Etap przygotowania preparatu zwiększa bardzo istotnie ilość komórek nadających się do oceny cytologicznej. Przygotowany automatycznie preparat barwiony jest w sposób klasyczny i oceniany przez cytologa. W latach badaniach naukowych stwierdzono, że LBC pozwoliła na wzrost wykrywalności śródnabłonkowych zmian dysplastycznych dużego stopnia (HSIL) o ponad 64% w porównaniu do metody tradycyjnej.
Wyniki cytologii opisuje się posługując się skalą Bethesda (TBS). W odróżnieniu od metody Papanicolau (Dr G. Papanicolau – wprowadził masowe badania cytologiczne w ginekologii, czym przyczynił się do uratowania życia i zdrowia wielu tysięcy kobiet) – gdzie wyniki były przedstawiane w postaci grup – ( Grupa I, II, III, IV i V) w metodzie BETESDA. System Bethesda przede wszystkim informuje, czy rozmaz zawiera odpowiedni materiał do oceny cytologicznej – to znaczy, czy ilość pobranych do badania komórek była wystarczająca i czy w próbce znajdują się komórki z kanału szyjki macicy. Dalej następuje stwierdzenie czy obraz cytologiczny jest prawidłowy, czy nie, a potem dokładny opis stwierdzonych zmian.
Oto „tajemniczy kod Bethesda”:
- NIML – prawidłowy wynik cytologii,
- ASC-US – atypowe komórki śródnabłonkowe (ang. atypical squamous cells),
- LSIL – śródnabłonkowe zmiany dysplastyczne małego stopnia (ang. low-grade squamous intraepithelial lesion),
- ASC-H – atypowe komórki śródnabłonkowe – nie można wykluczyć HSIL(ang. atypical squamous cells – cannot exclude HSIL),
- HSIL – śródnabłonkowe zmiany dysplastyczne dużego stopnia(ang. high-grade squamous intraepithelial lesion).
Przygotowanie do badania cytologicznego
Przygotowując się do badania cytologicznego (niezależnie od wybranej metody cytologii), należy pamiętać, że o przestrzeganiu odpowiedniego etapu cyklu miesięcznego.
- Na badanie należy zgłosić się co najmniej 4 dni po miesiączce, ale nie później niż 4 dni przed kolejną. Optymalnym czasem okres pomiędzy 10 a 18 dniem cyklu.
- Do 48 godzin przed pobraniem wymazu należy wstrzymać się od stosunków płciowych, nie wykonywać irygacji pochwy, nie stosować dopochwowych leków i środków kosmetycznych.
- W ciągu 24 godzin przed pobraniem należy unikać kąpieli.
- U pacjentek po menopauzalnych stosuje się próbę Meigsa (podanie gałek dopochwowych a estrogenem) – celem zwiększenia dokładności badania.
Przyjęto, że pierwsze badanie cytologiczne powinno wykonać się najpóźniej w 21 roku życia, kolejne co 1 -3 lat.
Badania w kierunku wirusa HPV
Ze względu na kluczową rolę wirusa w rozwoju raka szyjki macicy rozważa się wprowadzenie obowiązkowych badań przesiewowych w kierunku infekcji HPV. Obecność wirusa sprawdza się w komórkach pozyskiwanych w wymazie z szyjki macicy (także do cytologii LBC), pochwy i ujścia cewki moczowej.
Testy potwierdzające obecność wirusa HPV charakteryzuje czułość większa niż w przypadku badania cytologicznego, dzięki czemu wykrywają one infekcję HPV przed pojawieniem się pierwszych zmian komórek rozpoznawanych w badaniu cytologicznym. Wiedza na temat czynnika wywołującego raka szyjki macicy stała się podstawą do opracowania szczepionki zapobiegającej zakażeniu.
Szczepienia przeciwko wirusowi HPV
Obecnie w wielu krajach, także w Polsce, przeprowadza się akcje profilaktycznych szczepień w grupie dziewcząt, które nie rozpoczęły współżycia płciowego, co pozwala na wyeliminowanie ich z grupy podatnej na zakażenie i zapobiega rozwojowi zmian nowotworowych. Szczepienie jest także zalecane dla dorosłych i współżyjących kobiet. Wytworzone wskutek podania szczepionki przeciwciała przeciw wirusowi HPV działają profilaktycznie, a także leczniczo, zwalczając ewentualną infekcję, stanowiącą przyczynę rozwoju raka w przyszłości. Rak szyjki macicy jest jednym z niewielu nowotworów, których uniknięcie zależy w tak dużym stopniu od potencjalnego chorego. Istotnym elementem dbałości o zdrowie jest w jego przypadku profilaktyka, wymagająca jedynie regularnych wizyt u ginekologa i okresowego wykonywania cytologii.
Badanie CINTEC plus (białka P14 i Ki27)
CINtec Plus jest przesiewowym testem immunocytochemicznym stanowiącym uzupełnienie dla cytologii płynnej LBC i służy do wykrywania zmian nowotworowych spowodowanych wysokoonkogennym wirusem brodawczaka ludzkiego na wczesnym etapie rozwoju raka. W wyniku infekcji wirusem HPV cykl komórkowy zostaje zaburzony. Dzięki CINtec Plus możemy zlokalizować komórki, które nie dzielą się w prawidłowy sposób. Dużą zaletą tego testu jest to, że wskazuje on już występujący stan chorobowy, a nie samą obecność wirusa, który nie zawsze jest przyczyną powstawania zmian nowotworowych. Metoda pobrania jak LBC.
Ważne!
Przy wyborze metody wykonania cytologii, należy pamiętać, że cytologia LBC choć droższa, jest dokładniejsza, dzięki możliwości uzyskania pojedynczej warstwy komórek szyjki macicy, co zwiększa nawet dwukrotnie szansę wykrycia nieprawidłowości w komórkach obecnych w preparacie.
Test połączony czyli cytologia LBC w połączeniu z oznaczeniem wysokoonkogennych wirusów HPV (HR HPV) – daje największą czułość (>90%) w wykrywaniu zmian dysplastycznych na szyjce macicy, w porównaniu do klasycznej cytologii ( czułość ok. 62%).
Opracowanie: